تلنگری بر تکنولوژی جدید زندگی

روزی که "آلج" ، "بنک" ، "کلخنگ " و "چرز" از "چانته هایمان "رخت بربست تا شرکت داداش برادر کرج تنقلاتمان را تامین کند .روزی که "هل " و "میخک " جایش را به اودکلن " ورساچی " و " کنزو " داد

روزی که بوی "ترکی چرگ"(نان تیری) را فراموش کردیم تا لواش و جوش شیرین عرض اندام کند .روزی که دوشیدن شیر عار شد و ایستادن در صف شیر یارانه ای افتخار.

روزی که "مشک " و " یایق " را دادیم تا "امرسان"یکه تازی کند و روزی که دیوار های خانه مان خالی از جای" برنو " و " قطار" شد تا پوستر های "سوفیا لورن" و" آلن دلون" جای آن را بگیرد

روزی که "ماس سینه " ،"لورک "،چوکلیک" از سفره ها جمع شد تا "رد بول" و "دلستر "کلاس بخش سفره ها باشد. آن روز که "چیق" و "تلواره" رفت تا مدرنیته حصاری شود بین من و تو 

روزی که اگر کودکی در جمع از لغتی انگلیسی استفاده کند حضار احسنت ها میگویند و این در حالی است که حتی والدین هم لغات اصیل ترکی را فراموش کرده اند

روزی که "لباس ترکی " مایه ی تحقیر شد و تیپ "کالج " و "اسپورت " مایه ی تمدن
روزی که "جاجیم" ،" گلیم " و " قالی های ترکی با طرح شیر و مارال را دادیم تا قالی های ماشینی با طرح های بی روحش زینت بخش خانه هایمان شود


آن روز بود که سادگی و صداقت چون " دراج " ، " کبک " و " تیهو " های دشت درا پر کشید و از میانمان رفت. آن روز بود که نسیم دلنواز "قرقچی "،"کوه آقایی" " قوزلی" را پشت سر نهادیم و رسیدیم به جایی که هستیم.میدانم "قره قاج "و " رودک " هست ولی این درد همچنان می تازد..و این داستان ادامه دارد

                                                                              اسکندر نجفی

                                       قره‌قروت 

قره‌قوروت یا ترف یا سیاه‌کشک یکی از انواع لبنیات به رنگ سیاه یا قهوه ای و بعضاً سفید یا زرد است که مزه‌ای بسیار ترش دارد . 

دوغ ترش شده را در مشک می‌ریزند تا تمام چربی آن که کره می‌باشد جدا گردد. بعد باقی‌مانده دوغ را می‌جوشانند تا غلیظ شود، سپس آن را روی پارچه صاف می‌کنند تا آب آن گرفته شود و باقی‌مانده را که روی پارچه مانده است، به صورت گلوله یا بیضی یا استوانه در آورده، می‌گذارند تا خشک گردد و نام آن را کشک می‌گذارند. آب چکیده از پارچه را با کمی شیر مخلوط کرده و بعد می‌جوشانند تا جسمی سرخ رنگ و ترش مزه که قره‌قروت نام دارد به دست آید.

                                     کشک

کشک از دوغ تهیه می‌شود کشک غالباً مزه ترشی دارد و در غذاهایی مانند ٬آش رشته و "کشک بادمجان" استفاده می‌شود. «کشک» یکی ازچندین فراورده‌ی فرعی درتهیه «کره» است.عشایزماست رادرون «مَشک» ریخته و با زدن و تکان دادن آن٬ کره‌اش را می‌گیرند. پس ازاینکه کره از ماست گرفته شد٬ چیزی که می‌ماند٬ همان دوغ است که یکی از نوشیدنی‌های خوشمزه‌ی ایرانی می‌باشد. در برخی از روستاهای کشورمان برای تهیه «کشک» این دوغ را در کیسه ای می‌ریزند و آب آن را می‌گیرند. چیزی که پس میماند٬ مانند ماست چکیده سفت است که به آن لچ گفته می‌شود و در آذربایجان(آذرشهر، عجبشیر و مراغه)"جُرتان"نامیده میشود. آن را به اندازه‌ی یک گردو گلوله کرده و می‌خشکانند و بدین‌گونه «کشک» بدست می‌آید.از جوشانده‌ی آب چکیده از کیسه دوغ، قره قوروت به دست می‌آید. لبنانی‌ها این گلوله‌ها را درون روغن زیتون نگهداری میکنند و به آن "لبنه" میگویند اگر دوغ را بجوشانند تبدیل به فراورده ای به نام «شور» می‌شود. هم‌چنین پس از زدن مایه‌ی «پنیر» به شیر و گرفتن شیر، «پنیر» تازه را درون پارچه‌ای میریزند تا آبش گرفته شود از جوشاندن این آب «لور»بدست می‌آید

                                                                                   ماستینه

برای نگهداری و ذخیره کردن ماست در فصل زمستان از پوست ماستینه استفاده می شود برای درست کردن آن در فصل پاییز گوسفند یا  بز سربریده می شد و پوست آن را به صورت خیکی و یا قلفتی در می آوردند. ابتدا به پوست نمک زده می شود  و موهای پوست با قیچی به صورت صاف چیده می شود و پوست را خشک می کنند، بعد از مدتی پوست خشک شده را در آب زلال نمک دار خیس می کرده در طی چهار روز هر روز سه نوبت پوست را داخل آب و نمک مشت و مال می دهند،در مرحله بعد دانه های شنبلیله را می کوبند و همراه نمک داخل آب دوغ می ریختند، حدود چهار روز هر روز سه بار پوست را داخل این آب دوغ مشت و مال می دهند تا بوی چربی و گوشت آن از بین برود بعد از آن پوست را پشت و رو یا وارونه می کنند یعنی سمت داخل پوست به طرف بیرون باشد.

بین دو پای پوست را سرتاسر با نخ پنبه ای می دوزند و در محل دوخت چوب " ارجن" می گذارند و محکم می بندندو مجدداً پوست را به حالت طبیعی اولیه بر می گردانند و پوست را از محل گردن با دهان تا حداکثر ممکن باد می کنند و آنرا داخل آب می اندازندو با شانه چوبی دندانه ریز موهای پوست را شانه می کنند تا تمام موهای پوست بریزد سپس پوست را دوباره وارونه می کنند بطوریکه قسمت داخل که چسبیده به گوشت است  به طرف بیرون باشد در این حالت پوست ماستینه آماده استفاده می شود از محل گردن پوست به وسیله قیف آنرا پر از دوغ جوشانده شده غلیظ که آمیخته با موسیرو شوید خشک شده وزرد چوبه است می ریزند.زمان تهیه  ماستینه از نیمه تابستان به بعد (از باد خنک) است  و قطعات سنگ صاف تخت برای زیر پوست ماستینه استفاده می کنند . امروزه به جای آن از دبه های پلاستیکی نیز استفاده می شود.

                                                               مفرش 

مفرش یا همان مرفج صندوقی بافتنی است از جنس پشم است که زنان قشقایی مثل هر فرش دیگر ابتدا تاروپود آن را در رنگهای زیبا اماده می کنند می بافند و سپس توسط افراد خاص با چرم و نخ مخصوص دوخته می شود تا شکلی شبیه یک صندوق بافتنی به خود بگیرد . از این بافتنی جهت کوچ استفاده می شود که در آن تشک و لحاف و گلیم و ججیم و خورجین و وسایل با ارزش گذاشته شده و جابجا می گردد . درب این صندوق پشمی توسط کمربندهای چرمی که در خود مفرش بافته شده بسته و محکم می گردد و توسط شتر حمل می شود . با توجه به سنگینی این نوع بار از سایر ستور و چارپایان برای حمل بار استفاده نمی گردد و فقط شتر توان حمل آن را دارد . مفرش از نخهای رنگی بسیار زیبا و غالبا در رنگهای شاد و زمینه قرمز که توسط زنان تابیده و رنگ می گردد بهره می برند.

 بله دان نوعی چنته یا توبره است که عشایر قشقایی از آن برای نگهداری سیخ ،انبر، تیر نان پزی و نظایر آن استفاده می کنند . این نوع چنته که به شیوه جوال و خورجین و از نخ های رنگی پشمی بافته می شود 40 تا 60 سانتی متر طول و 20 تا 30 سانتی متر عرض دارد . برای این نوع چنته دسته بلندی از نخ های خود چنته  تعبیه می کنند که بطور مقاومی در هم بافته شده و از آن برای بستن بله دان به تیرک سیاه چادر استفاده می گردد .

جوال

جوال نوعی کیسه بافتنی است که عشایر قشقایی از آن برای حمل گندم ، آرد ، جو و نظایر آن استفاده می کنند . این کیسه توسط زنان عشایر به شیوه بافت چرخ بافته شده و به دو صورت تکی  و  دوتایی به هم بافته  تهیه می گردد . از جوال علاوه بر حمل بار جهت استفاده در تزیین نمای داخلی سیاه چادر نیز استفاده می شود . به این صورت که جوالهای حاوی گندم یا آرد یا حتی کاه را بصورت عمودی کنار هم می چینند تا چینش فرش های تزیینی رنگارنگ و زیبای عشایری نظیر گلیم ها و جاجیم ها از سطح زمین بالاتر قرار گرفته و نمای زیباتری به خود بگیرد . روی این جوالها رختخواب پیچ ها را قرار داده سپس گلیم و جاجیم هارا به صورت زیبا و یکسان با تناسب رنگ و سلیقه تا می کنند و سپس روی آن بالش های استوانه ای که با پر مرغ و سایر پرندگان پر شده قرار می دهند و سپس از متکاهای کم عرض تر روی این بالش ها قرار می دهند .رنگ جلد این بالش ها متفاوت بوده و از رنگ های شاد نظیر قرمز ، زرد، نارنجی ، صورتی و سبز و آبی تشکیل می شود . این ترکیب و چینش دکوراسیون زیبایی از فرش و رنگ را بوجود می آورد که دختران جوان عشایر قشقایی نوعی رقابت را در این چینش با هم انجام می دهند . از معیارهای خوش سلیقگی دختران جوان قشقایی یکی همین چینش و تهیه دکوراسیون سیاه چادر است که نشان دهنده ذوق و تعداد فرش های بافته شده توسط او نیز هست .   

                                                            به نقل از قشقایی دیلی

نمکدان(دوز توربا) قشقایی

شاید تا به حال به دست بافته ای به عنوان نمکدان در زندگی عشایری بر نخورده باشید. نمکدان یا در اصطلاح محلی قشقایی (دوز توربا)توسط زنان عشایر و با استفاده از نخ های پشمی رنگ شده بافته می شود و شکل آن به صورت یک مستطیل و یک مربع روی هم سوار شده است که اندازه مستطیل بزرگتر و مربع کوچکتر می باشد و از مربع کوچک به عنوان دهانه این نمکدان استفاده می گردد. دادن نمک به گوسفندان دلایل خاصی برای خود دارد. ابتدا نمک درشت تهیه می شود و سپس در هاون های چوبی کوبیده می شود و در نمکدان که شبیه نوعی توبره است ریخته شده و برروی سنگ های صاف و تمیز قرار داده می شود تا گوسفندان بتوانند آن را لیس بزنند. برای بافت این نمکدان از بافتی شبیه بافت جوال و خورجین استفاده می گردد . رنگ آن متفاوت بوده ولی غالبا د رترکیب رنگ آن از قرمز و نارنجی استفاده می گردد. نمکدان دسته ای دارد که به واسطه آن به تیرک های چوبی سیاه چادر بسته می شود. البته مصرف نمکدان فقط برای نمک دادن به گوسفندان نیست بلکه نگهداری نمک خانه نیز توسط همین نمکدان که از ارتفاع آویزان می شود صورت می گیرد و جنس آن به خشک شدن نمک داخل آن کمک می کند. نمکدانها اندازه های مختلفی دارند که از دو تا 10 کیلو نمک را در خود جای می دهد.

خورجین

از لوازم زندگی عشایری به ویژه در هنگام کوچ باید به خورجین اشاره نمود. خورجین دست بافته ای است که در آن ظرافت و توجه نسبت به سایر دست بافته ها بیشتر است. خورجین از دو کیسه متقارن، هم شکل، هم رنگ و هم نقش تشکیل می شود که وسط آن جایی برای قرار گرفتن روی اسب یا قاطر و الاغ پیش بینی گردیده است. خورجین را نظیر گلیم و جاجیم ابتدا به صورت یک فرش تخت می بافند سپس به اندازه لزوم تا می کنند و کناره های آن را با نخ محکم و رنگ متناسب رنگ زمینه خورجین به هم می بافند تا شبیه یک کیسه شود. برای خورجین کلیدهای بندی تدارک دیده می شود که شبیه دکمه های پالتو یا پیراهن باز و بسته می شود و در انتها به یک قفل ختم می گردد. خورجین غالبا محل نگهداری عتیقه جات و با ارزشترین وسایل یک خانواده عشایری است. شناسنامه، سند، جواهرات و نظیر آن در خورجین حمل می شود چرا که قفل دارد و قابل اطمینان تر است. غالبا دزد اگر به خانواده عشایری بزند اول سراغ خورجین را می گیرد که در آن می تواند پول، سکه یا اشرفی وجود داشته باشد. بافت خورجین شبیه جوال و مفرش است و کمی از بافت گلیم و قالی و جاجیم سخت تر است. مفرشها اندازه مختلفی دارند و ظرفیت آنها تاچهل کیلو می رسد. برخی خورجین ها کوچکتر بافته می شوند و در دوش قابل حمل اند.

                                                                           اغوز و بولاما:

 این غذا که بیشتر به عنوان صبحانه میل می شود با جوشاندن شیر دامهای تازه زا که به خاطر وجود پروتئین بالای این نوع شیر در اثر حرارت منعقد می شودو حالت قالب به خود می گیرد، و با خرما صبحانه کامل و مقوی محسوب می شود.

                                                                    الا سیخ: 

این کباب که معمولا گوشت بره و بعضا بزغاله را به صورت کنجه های ریز در می اورند و بر روی زغال طبخ می کنند و بعد از اینکه گوشتها تا حدودی پختند یه لایه نازک چربی هم بر رویسیخ می کشند که طعم و کیفیت ان را دو چندان می کند.البته من فکر کنم بیشتر عزیزانی که خودشان پرورش دهنده گوسفند بودند تجربه الا سیخ را دارند.

                                                                          بریش لیک:

 این غذای فوق العاده خوشمزه که ترکیبات ان را شکر،روغن ترجیحا روغن حیوانی یا به قول ترکها (اری یاغ) ،بعضی داروهای محلی که گرم مزاج هستند که البته فکر کنم یکیش به صورت عامیانه گرم دارمانی بهش میگویند را تشکیل میدهد.بریشلیک را بیشتر خانمهای تازه زایمان کرده جهت تقویت نیروی از دست داده مصرف میکنند .البته مصارف غیر از این هم دارد.

                                                                       بوزقئورما

: این یکی از غذاهایی است که طرافدار زیادی در بین مردم ایل قشقایی دارد.بز قئورمه با سرخ گردن گوشت بره و یا بزغاله که معمولا با چربی خود گوشت طبخ می شود بدست می اید و خیلی هم غذای خوشمزه و سنگینی است.

                                                                               کل گوش:

 کل گوش به دوغ تازه که به صورت کامل در حال جوشیدن است را در داخل یک ظرف میریزند و با افزودن مقداری کره ،ان را با نان محلی(تیری)خوب مخلوط میکنند و به راحتی یک غذای سالم و لذیذ بدست میاد.

                                                                             ماسافا(آش دوغ)

: ماسافه یکی از مخصوص ترین و لذیذ ترین غذایی است که بنده شخصا میل کردم و تا انجایی که می دانم یکی از پرطرافدارین خوردنیها در بین مردم عزیز ایل قشقایی است.این غذا ترکیبی از دوغ تازه که جوشیده شده،برنج،انواع دانه های حبوبات،طعم دهنده های گیاهی که ریشکک یکی از اونها می باشد و کله و پاچه که بیشتر در فصل بهار خیلی مصرف دارد .من بعید میدونم در بین اهالی ایل قشقایی کسی باشد که حداقل برای یک بار ماسافه نخورده باشد.

                                                                         یاغلی تاپی

این خوردنی که تهیه ان هم حسابی برای خانمهای ایل زحمت دارد به این صورت است که بعد از تهیه خمیر ،انها را به قرصهای بزرگی در میاورند و به نان های کوچک و ضخیم تبدیل می کنند و سپس با افزودن کره حیوانی خوب با دست زیر و رو میکنند و یک غذای مقوی از اب در می اید.این اواخر به یاغلی تاپی دوستان ،پیتزای ترکی هم میگفتند که بیشتر جنبه طنز داشت.من خودم شخصا این غذا را توصیه نمیکنم،چون به دلیل روغن حیوانی که در اینجا مصرف میشود باعث بالا رفتن کلسترول خون می شود و در پی ان مشکلات قلبی و عروقی ظاهر می شود.

                                                                     چوکه لیک خرما:

ماست تهیه شده را با یک صافی مخصوص تبدیل به لور (ماست چکیده )می کنند و ان را با افزودن مقداری اب کمی رقیق می کنند و با خرما که حسابی هم خوردن دارد میل میکند.این خوراکی بیشتر در استانه بهار که شیر و فراورده های ان در ایل وعشایر زیاد بود خیلی مصرف می شود.

                                                                      بچ خروس سویی: 

به ابگوشت جوجه خروسهای جوان که به صورت ارگانیک پرورش داده شدند را در می گیرد که این ابگوشت بیشتر جنبه خواص درمانی داشت بخصوص برای زود ترمیم شدن شکستگی ها و زخم ها مصرف می شود.

                                                      کیالک 

کنار

كنار یا سدر درختی از تیره مخروطیان که شباهت زیادی باکاج دارد، ولی از کاج بسیار تنومند تر وبلند تر می‌شود، وتا بیش از سه هزار سال عمر می‌کند. شاخه‌های درخت سدر کشیده و دور یگدیگر است. برگش مانند کاج سوزنی و میوه اش هم شبیه کاج است، چوب این درخت سفید و ضخیم ومحکم است و در برخی گونه‌های چوب کمی سرخ رنگ می‌شود. اما سدر به زبان كنار به درخت «کُنار» گفته می‌شود. لازم به ذكر است درخت کنار  از خانواده رامناسه و بومی جنوب ایران است .

شكل میوه آن

میوه این گیاه تخم مرغی شکل و زرد رنگ و خوراکی است . این درخت دارای جثه‌ای (تنه‌ای) بزرگ ومیوه اش کوچک وقرمز رنگ وخوراکی باطم‌های ترش مطبوع وشیرین می‌باشد.در مناطق مختلف جنوب ایران به کنار مرسوم است و در کتابها به نامهای کنار ، سدر ، سدره، منبل داوود، سنجد گرجی ، نیم ، ضال ، ببر و شجره النبق خوانده شده‌است. از قدیم از برگ سائیده درخت کنار به‌عنوان ماده پاک کننده موی سر و بدن استفاده شده و هنوز هم استفاده از آن متداول است . برگ سائیده کنار «سدر» یا «کنار» نام دارد . این درخت معمولاً در استانهای خوزستان ، جنوب فارس ، بوشهر ، هرمزگان ، سیستان و بلوچستان و برخی نواحی استان كرمان  به خوبی یافت می‌شود.

فصل به ثمر نشستن

دو فصل برای به ثمر نشستن دارد یكی فصل گرما و دیگر سرما اولی كه كمتر مشتری دارد به واسطه انگل و كرم داشتن آن می باشد ولی كنار زمستان خوشمزه تر است در ضمن كنار كوهی یا همان بشی یا بچی زودتر می رسد و در اواسط برج عقرب یا همان آبانماه بدست می آید

                                                   عکس بسیار زیبا از ریملیک در منطقه بزن فراشبند

تصویر مربوط به درختان رَیمَلِک است .درختان رملک بیشتر در کناره ی درّه ها و  مسیل ها رشد می کنند.

نظرات شما عزیزان:

مهدی خجسته از اصفهان

ساعت7:50---14 مهر 1396

[وب سایت] - [ایمیل]

با سلام به مردان و زنان ایل قشقایی .گله هاتان پر بار ،قلب هاتان پر ز مهر ، تنتان سالم و راست باد. از بابت آگاهی ها و نوشتار پر ارزشتان سپاسگذارم .

محمد

ساعت13:01---24 تير 1396

[وب سایت] - [ایمیل]

خیلی خوب بود

ممنون از نشر اطلاعاتتون

سید

ساعت18:43---21 فروردين 1396

[وب سایت] - [ایمیل]

ساق اولنگ کیشی.چخ ممنون.

نجفقلی لسانی پور

ساعت10:50---23 اسفند 1394

- [ایمیل]

با سلام و خسته نباشید به میرزایی عزیز. هیبت لو اوغله بیزیم وب سایت موزا دا بیر دان باش وور. http://lesani.loxblog.com/ تابلوساز : پارس قلم
شهرستان مرودشت خ 22 بهمن چهارراه سوم جنب مسجد جوادالائمه. :)
نظر فراموش الماسون

لامصب

ساعت17:44---23 مهر 1393

[وب سایت]

خب سایتتت خیلی قشنگه ها
خب لامصب چرا نمیذاری از عکسات استفاده کنیم
اوووم

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: